Haliç

Haliç, Bulunduğu stratejik konum ve elverişli coğrafi yapı sayesinde Roma döneminden itibaren korunaklı bir liman olarak faaliyet göstermektedir. Bu sayede bölgede ticaret hızla gelişmiş, gelen malların satışı, depolanması ve sevkiyatı için gerekli yapıların inşası ile bölge şekillenmiştir. İstanbul'un fethiyle birlikte bölgeye kurulan tersaneler alanı önemli bir endüstriyel merkez haline getirmiştir. Bölgede açılan Han’lar, imalathaneler ve depolar bölgenin canlılığını artırmış ve farklı sosyo- kültürel gruplar için çekim merkezi haline getirmiştir. Bu gelişmelere paralel olarak bölgenin nüfusu artmaya ve çeşitlenmeye başlamıştır. 19. Yüzyıldan itibaren, endüstri devriminin etkileriyle Osmanlı imparatorluğu sanayileşme atılımında bulunmuş ve bölgedeki küçük atölyelerin yerlerini sanayi yapıları almaya başlamıştır. 20.Yüzyılın başlarında Haliç Prost planı çerçevesinde sanayi alanı olarak işlevlendirilmiştir. Bu gelişmelere paralel olarak bölgeye inşaa edilen köprüler Haliç’in iki yakasını birbirine daha güçlü bağlayarak kentin sürekliliğini arttırmıştır.

Ancak artan sanayileşme beraberinde hızlı bir kentleşme ve çevre kirliliği doğurmuş, bu durum Haliç'in biyolojik çeşitliliğine zarar vermiştir. 20nci yüzyılın ikinci yarısında bölgeyi sanayi atıklarından temizleme çalışmaları kapsamında sanayi şehrin dışına taşınmaya başlanmış, kıyı şeridinde bulunan fabrika yapılarının büyük çoğunlu yıkılmıştır. Yıkımlardan sonra boş kalan alanlar rekreasyon alanı olarak değerlendirilmiştir. 21 nci yüzyılın başlarından itibaren, Silahtarağa Elektrik Santrali gibi bölgede kalan az sayıda sanayi yapısı için yeniden işlevlendirme projeleri yapılmış ve Haliç kültürel ve turistik merkez olarak planlanmaya başlanmıştır.

Konum

Proje alanı Boğaz hattının uzantısında Tophane ve Karaköy kültürel aksının devamında yer almaktadır. Haliç'in güneyinde bulunan turistik ve ticari merkez Eminönü ile Galata Köprüsü, Unkapanı Köprüsü ve Haliç Metro köprüsü sayesinde araç ve yaya bağlantısını sağlamaktadır. Yarışma alanının kuzeyde bulunan Beyoğlu ilçesinin konut ve turizm ağırlıklı yerleşim bölgeleri ile doğrudan ilişki sağlama potansiyeli vardır. Karaköy bölgesi tarihi Galata bölgesinin deniz ile buluşma noktasıdır. Tersaneler bölgesi ise Kasımpaşa ve Hasköy gibi konut ağırlıklı yerleşmelerin bulunduğu bölgelerin kıyı bandıyla ilişki kurduğu yerlerdir. Yakın çevrede bulunan eğitim ve kültür yapıları da bölgeyi gün içerisinde farklı kullanıcılar tarafından deneyimlenmesini sağlamaktardır.

İşlev

Galata köprüsünden Haliç tersanesi uzanan proje alanı incelendiğinde bölgenin zengin bir arkeolojik geçmiş barındırdığı görülmektir. Bizans, Ceneviz , Osmanlı gibi farklı medeniyetlerin yapısal ve kültürel izleri okunmaktadır. Alanda üretim ve rekreasyon gibi iki farklı ana işlev olduğu gözlemlenmektedir.

Proje alanı önemli bir endüstriyel miras olarak öne çıkmaktadır. Bölgenin endüstri ile şekillenmiş kimliğini alanda bulunan üretim yapıları tariflemektedir. Bunlardan en önemlisi halen faaliyetine devam eden ve vinçleriyle Haliç’in siluetinden önemli bir yere sahip Haliç Tersanesi’dir. Perşembe Pazarı bölgesi ise geçmişten bugüne üretim ve ticaret alanlarıyla öne çıkmaktadır ; Hanlar ve Bedestenler bölgenin kimliğini tariflemektedir. Proje alanına dinamik karaterini veren Perşembe Pazarı, hırdavatçıların, nalburların ve atölyelerin toplandığı bir bölge olarak öne çıkmaktadır. Bölgenin gün içi nüfusunu artıran bu işlevlerin kültürel değer olarak bölgede yaşatılmasının önemli olduğunu düşünüyoruz.

Haliç’te bulunan endüstrinin taşınmasından boşalan alanlar ise rekreatif işlevler yüklenmiştir. Sahil bandı yeşil alan olarak düzenlenmiştir. Taşkızak ve Camialtı tersaneleri ise kamusal işlevler yüklenerek yeniden projelendirilmiştir.

Ulaşım

Karaköy’den Hasköy’ e uzanan proje alanı Haliç’in girişinde, deniz, kara ve raylı ulaşım ağlarının kesişiminde stratejik bir konumda yer almaktadır. Proje alanında bulunan Karaköy bölgesine denizden motor ve vapur, karadan otobüs, tramvay, tünel ve metro ile İstanbul’un bir çok noktasından ulaşım sağlanabilmektedir. Kasımpaşa bölgesine ise denizden motor ve karadan otobüs ve dolmuş ile ulaşılabilmektedir.

Müdahale Stratejileri

Proje alanı için yakın zamanda bölge için birçok proje üretildiği görülmektedir. Tersanelerin turistik ve kültürel işlevlerle yeniden değerlendirilmesi gündemdedir. Karaköy perşembe pazarı sahil bandı ise yakın zamanda rekreatif alan olarak yeniden projelendirilmiş ve kullanıma açılmıştır. Bunlarla birlikte metro köprüsü gibi ulaşım projeleri bölgeye yeni bir dinamik katmıştır.

Birçok katmanın üst üste geldiği Karaköy Hasköy arasında kalan bu bölgede katmanları “kazıyıp” yeni bir tasarım önermek yerine mevcudu anlayıp, üzerine bir ekleme ile kentsel bağlantıları güçlendirme stratejisini benimsedik. Bu sayede fiziksel ve işlevsel sürdürülebilirliğini sağlayıp, kamu devamlılığını sürdürülmesi hedefledik. Bunun için 4 tasarım kriteri belirledik; Odaklar, Rotalar, bağlantı hatları, program.

Önerdiğimiz odakları mevcut ulaşım noktaları üzerinden kurguladık. Bu alanları nitelikli kamusal alanlara dönüştürerek kentle bağlantı sağlayan mafsallar olarak planladık. Odakların sürekliliğini, alanda gözlemlediğimiz fiziksel ve programatik izleri devam ettirerek oluşturduğumuz rotalar ile sağladık. Proje alanını çevresinde bulunan konut ve turizm ağırlıklı yerleşim yerlerini kıyı ile bağlayacak dik yollar kurguladık. Galata ve Kasımpaşa mahallelerinin sokak izlerini Haliç'e taşıyarak kıyı ile buluştuğu noktalarda iskeleler oluşturduk. Rotaların bağlantı hatları ile oluşturduğu gridal alanlara hafif strüktürlerle desteklediğiniz rekreatif işlevler önerdik.

Odaklar

Proje alanının ulaşım ağlarıyla kesiştiği noktalar, Haliç’i kentle bağlayan odak noktalari olarak değerlendirilmiştir. Proje alanında Karaköy İskele meydanı, Azapkapı Meydanı, Haliç tersanesi ve Kasımpaşa Meydanı olmak üzere 4 odak noktası tariflenmiştir. Bu odaklar bulundukları kentsel doku ile birlikte değerlendirilerek her biri için farklı fiziksel ve işlevsel özelliklere sahip öneriler tasarlanmıştır.

Rotalar

Galata köprüsü ve Metro köprüsü arasında yapımı tamamlanan ahşap yürüme yolu ile bisiklet ve koşu parkuru Karaköy meydanı ve Metro durağı arasındaki bağlantıyı sağlamakta ve alana kamusal bir değer katmaktadır. Bu kurguyu Hasköy’e kadar devam ettirerek, Karaköy meydanını Haliç kıyısıyla bağlayan güçlü bir promenad aksı haline getirmeyi hedefledik. Bu promenad aksının diğer proje alanlarında da kesintisiz olarak sürdürülmesini tavsiye ediyoruz. Önerdiğimiz tasarımda bu aksın Tersane nin önünden yüzer iskele yöntemiyle Kasımpaşa meydanına devam etmesini planlandık ve bu şekilde kıyıda yaya ve bisiklet sürekliliğini sağladık. İskele sistemi gemiler için gerektiğinde Tersane alanına giriş imkanı sağlayacak şekilde düşünüldü. Kasımpaşa meydanından itibaren beton olarak devam eden promenad aksı, askeri alanın sahil kısmı kamusallaştırılarak Taşkızak tersanesinde bulunan kamusal alanlarla eklemlenmiştir.

Sahil boyunca devam eden rekreatif rotayla birlikte, bölgenin üretime dayalı geçmişten gelen hafızayı vurgulayacak, bölgeye endüstri mirası olarak değer katacak turistik bir rota öneriyoruz. Rota perşembe pazarının ortasından geçerek Kurşunlu Han ve Galata Bedesteni gibi tarihi yapılara uğrayarak Karaköy iskele meydanı ile Azapkapı meydanını birleştirmektedir. Bu bölgede bulunan üretim ve ticari işlevlerin rotayı zenginleştiren unsurlar olarak korunmasını öneriyoruz.

Turistik rota Azapkapı meydanında Surların yanından devam ederek sahil aksıyla buluşup unkapanı köprüsünün altından geçerek tersane bölgesine ulaşmaktadır. Rota tersanenin içerisinde önerdiğimiz köprü ile devam edip Kasımpaşa Meydanı ile birleşmektedir. Bu sayede Tersane alanı işlevine devam ederken kamusal süreklilik devam ettirilmiş, alan üretimin izlenebildiği açık hava müzesine dönüştürülmüştür.

Kasımpaşa Meydanı

Haliç Tersanesi

Bağlantı Hatları

Sahil hattı ile Haliç’in kuzeyinde bulunan yerleşim alanlarını birleştirmek için sahile dik bağlantı yolları önerilmiştir. Bu yollar konut ve turizm bölgelerinin sahile ulaşımını kolaylaştırmaktadır ve tanımlanan turistik ve rekreatif rotalar arası geçişleri sağlamaktadir. Bağlantı Hatları sayesinde Haliç bölgesinin yakın etki alanı olan Galata, Pera ve Kasımpaşa bölgeleriyle ilişkileri güçlendirilmiştir. Bu hatların yarattığı rotalar bu bölgeleri karadan bağlamaktadır.

Bağlantı hatları zemin kaplaması ve ağaçlandırma ile belirginleştirilmiştir. Denize ulaştığı noktalarda yaya yolları iskelelere dönüşerek balık tutma, seyir alanı gibi kamusal aktiviteler olanak sağlamaktadır.

Program

Önerdiğimiz rotalar ve bağlantı hatlarının kesişiminde oluşan yeşil alanları aktif ve pasif rekreasyon alanları olarak tasarımda değerlendirdik. Bu alanların içerisinde bölgenin endüstri mirasına referans veren ve rekreasyon rotasının duraklarını tarifleyen kırmızı renkli çelik strüktürler tasarlanmıştır. Bu strüktürler alanda gerçekleşecek aktiviteler için gerekli büfe, ıslak hacim, sahne gibi destek işlevlerini karşılamaktadır.

Karaköy ve Kasımpaşa’ da bu zonlar spor alanı, çocuk oyun alanı, seyir kulesi, konser ve yoga gibi açık hava aktivitelerinin düzenlenebileceği etkinlik çayırı olarak tasarlanmıştır. Bu durak noktaları zaman içerisinde oluşacak taleplere göre yeniden şekillenebilecektir. Bu sayede katılımcı kent planlaması desteklenmektedir.

Alanının günün her saati kullanılması sağlamak için gölge oluşturacak yoğun ağaçlandırma önerilmektedir.Rekreasyon alanlarında uygulanacak kent mobilyaları ve çocuk oyun alanları için İBB’nin düzenlediği İstanbul Senin, Kent mobilyaları Oyun-Rekreasyon ürünleri Tasarım Yarışması ile koordineli çalışmaların yapılması öngörülmektedir

Azapkapı Rekreasyon Alanı

Karaköy Balık Pazarı

Karaköy Meydanı